Portekizliler Goa’yı işgal ettikleri dönemde deniz savaşlarındaki güçleriyle tanınıyorlardı, donanmalarının gücüyle gurur duyuyor ve övünüyorlardı. Ayrıca, Hindistan’dan yapılan ticaretin büyük kısmını tutuyorlardı. Hatta Babür hükümdarı Alemgir bile deniz ticareti yapmak ya da Arap hükümdarlara sevkiyat yapmak için Portekizlilerden izin almak zorundaydı.
Marathalar ve Goa Portekizliler döneminin önemli iki sorunuydu. Portekizliler, sadece düşmanlarını desteklediklerinde ya da Portekizliler Hindulara sorun çıkardıklarında Marathalar saldırdı. Buna karşılık Portekizliler, hakim oldukları topraklarda toplu katliamlar yapıyor, Hinduları din değiştirmeye zorluyor ve tapınakları ortadan kaldırıyorlardı. Bu uygulamalara karşı koyamayan zengin Hindular Goa’dan Konkan bölgesine kaçtı. Ama fakirler çaresizdi.
Marathalar ve Portekizliler arasındaki savaşlar ve yapılan antlaşmalar ektedir.
Shivajinin mücadelesi
Marathaların lideri Shivaji, her zaman Portekizlilerle mücadele içinde olmuştu. Portekizlilerin faaliyetleri Shivaji Maharaj’ı açıkça kışkırtıyordu. Portekizliler, 1667’de Hıristiyanlığı kabul etmeyen Hinduları Bardez (Bardesh) bölgesinden sürmeye karar verdi. Bunun için iki ay süre tanındı. Portekizlilerin gerekçesi, Hinduların Goa’daki Hristiyan yönetimine sadık sayılamayacakları ve bölgedeki Hristiyanların sadakatini de olumsuz etkilemeleriydi.
Hinduların dini gerekçelerle Goa’dan kovulması yeni bir durum değildi, 1633 yılında da Portekiz’in genel valisi Hinduların inançlarını değiştirmeyi hedefleyen benzer bir bildiri yayınlamıştı. Bu bildiriden sonra yaklaşık 7 bin Hindu, Hıristiyanlığa geçmişti, Bardesh’te (Bardez) sadece 3 bin Hindu kalmıştı ve bunların sayısı da gün geçtikçe azalıyordu.
Shivaji, Hindulara dini baskı uygulanan Bardesh’e bir 1667 yılında bir saldırı düzenledi. ve Bardesh’e girdi. Shivaji güçleri 3 gün boyunca kasabayı yağmaladı ve birçok hazineyi ele geçirdi. Buradaki 4 Hıristiyan rahibi esir aldı. Shivaji onlardan Hindu dinine geçmelerini istedi. Bunu kabul etmedikleri için rahipler idam edildi. Bu rahipler, Bardesh’te Hinduları Hıristiyanlığa döndürmede ön saflarda yer almış olan rahiplerdi.
Portekizliler Shivaji’nin Bardez’i işgalinden çekindiler ve Shivaji ile bir antlaşma yaptılar. Bu anlaşmaya göre,
– Portekizliler Shivaji Maharaj’ın hiçbir düşmanına yardım etmeyecektir.
– Hindulara dinlerini, geleneklerini ve ritüellerini takip etmeleri için koruma ve özgürlük verilecektir.
– Hinduları sınır dışı etme kararları geri alınacaktır.
Chhatrapati Sambhaji Maharaj dönemi
Shivajiden sonra başa geçen Sambhaji Maharaj, Chhatrapati ünvanını aldığında Babürlülerle olan savaş şiddetlenmişti. Alemgir, Maratha Devletini yok etmek istiyordu, ancak Sambhaji Maharaj cesaretiyle bunu engelledi.
1663’te Portekizliler, Alemgir’in gazabından korkarak Marathalarla olan tüm bağlarını koparmaya karar verdi. O dönemde Goa’daki Portekiz kolonisi Babürlülere erzak sağlıyor, Babürlülerin Portekiz limanlarını kullanmalarına ve kendi topraklarından geçmelerine izin veriyordu.
Başkent Velha Goa yakınlarındaki Ponda Kalesi stratejik bir Maratha mevzisiydi. Genel vali Francisco, 1683 sonlarında buraya başarısız bir saldırı düzenleyerek Maratha tehdidini önlemeye çalıştı. Sambhaji Maharaj takviye kuvvetlerle geldi ve kaleyi başarıyla savundu.
Portekizlilerin durumu artık o kadar zor bir hal almıştı ki Portekiz genel valisi Francisco de Távora, Aziz Francis Xavier’in bulunduğu katedrale giderek kurtuluş için dua etti. Vali tabutu açtırdı ve azizin naaşına asasını, kraliyet kimlik belgelerini ve azizin desteğini isteyen bir mektubu koydu.
Sambhaji ve kuvvetleri Portekizlilerin deniz üslerini yok etti ve subaylarını esir aldı. Goa seferi, Ocak 1684’te Babür ordusu ve donanmasının Portekizlilere yardıma gelişiyle kontrol altına alındı ve Sambajinin askerlerini geri çekmeye zorladı. Sambhaji, Portekizlilerle barış yapmak istiyordu. Uzun müzakerelerin ardından antlaşma Mardangad’da onaylandı.
Peshwa Bajirao I dönemi
Sambajinin ölümünden sonra Bajrao dönemi geldi. Portekizliler, Babürlülerin kısmi desteğini aldıkları için yeniden harekete geçtiler. Hinduları önemli görevlerden uzaklaştırdı, Sashti’deki 280 tapınağı yıktı ve Bardesh’teki Hindu tapınakları tahrip ettiler. Hindu festivallerini, kutsal iplik takmayı ve Hindu tarzı evlilik törenleri yapmayı yasakladılar. 1734 yılında Hindu nüfusa yüksek vergiler yüklendi. Böylece Portekizliler Hindu nüfusu mümkün olan her şekilde taciz etti.
Bu zulmü durdurmak ve Portekizin ele geçirdiği toprakları geri almak için Peshwa Bajirao I, kardeşi Chimaji Appa’yı Portekizlilere karşı bir sefer başlatmakla görevlendirdi. Chimaji Appa, 1737 yılında Sashti Adası’nı çevreleyen tüm Portekiz kalelerine saldırı başlattı. Birçoklarını ele geçirdi, ancak Vasai, Versova, Bandra ve Sashti’yi alamadı. Maratha ordusu Vasai’yi ele geçirmek için iki cesur girişimde bulundu, ancak başarısız oldu. Muson yağmurları döneminden sonra Chimaji Appa yeni stratejilerle sefere girişti, Portekiz kalelerini kuşattı, ancak 5 bin asker kaybedince, bundan vazgeçti.
Vasai Savaşı Marathalar ve Goa
Daha sonra Chimaji Appa liderliğinde 40 bin kişilik yeni piyade birlikleri ve yüzlerce humbaracıdan oluşan bir orduya sahip olan Marathalar Vasai kalesi üzerindeki kuşatmayı güçlendirdi. Her iki tarafın da şiddetli top atışlarıyla geçen birkaç günün ardından Chimaji Appa, kalenin kuzey kısmının ele geçirilmesi en kolay yer olduğunu anladı ve o yönde tüneller kazılmasını emretti. Marathalar surların altından 10 tünel kazmayı başardı ve Portekiz birliklerinin tabanına ulaştı. Chimaji Appa komutasındaki kuvvetler gün boyunca surlara dayandı ve 3 Mayıs’ta Vasai kalesini ele geçirdi. Yapılan çatışmalarda binlerce Portekizli öldürüldü. 5 Mayıs 1739’da Portekizliler teslim oldu ve 23 Mayıs’ta Bhagwa (safran) bayrağı, Vasai’de dalgalanmaya başladı.
Bu savaştan sonra bir antlaşma imzalandı ve Portekizliler Marathalara bağlı olarak çalışmayı kabul ettiler. Böylece iki yüzyıl boyunca kontrol ettikleri toprakları kaybetmiş oldular. Antlaşmanın en önemli maddesi, Goa ve çevre bölgelerdeki Hinduların dinlerini özgürce yaşamalarına izin verilmesiydi.
