Maratha krallığının kurucusu olan Shivaji, Hint Milliyetçisi akımların öncüsü ve ilk lideri sayılır. Shivaji’nin yaşadığı dönem, Babür İmparatorluğunun son dönemiydi. Shivaji, aynı zamanda Babür ordusunda bir komutandı. İki taraflı oynayarak Dekkan, Bijapur ve Golkonda bölgelerini elinde tuttu. Alemgir’in kötü yönetimini fırsat bilerek bu bölgelerde kendi krallığını ilan etti.
Hedef Surat kentinin yağmalanması
Deccan’da yaptığı savaşlar sonucunda Maratha Krallığı‘nın mali durumu kötüleşmişti. Shivaji, gelir elde etmek için Babür İmparatorluğu’nun önemli bir güç merkezi olan Surat kentine saldırmayı planladı. Burası yılda bir milyon rupi vergi geliri sağlayan zengin bir liman kentiydi. Burayı ele geçirip yağmalamak ve ganimeti ana ikametgahı olan Raigad Kalesi’ne götürmeyi planladı.
Surat’ı seçmesinin nedenleri şunlardı:
• Dünya çapında zengin işadamlarıyla tanınıyordu.
• Hindistana yapılan ihracat ve ithalatın çoğu Surat limanından yapılıyordu.
• Şehir, korkak ve savaşmakla pek ilgilenmeyen Inayat Khan tarafından yönetiliyordu.
• Şehirde sınırlar, surlar vb. gibi güvenlik önlemleri zayıftı.
• Surat halkı sakin bir yapıya sahipti, bu nedenle direnişleri çok az olacaktı.
• Zengin işadamları, dükkanlarını korumak için güvenlik görevlileri bile tutmuyorlardı.
Sefer hazırlığı
Shivaji, 1664 yılında casus şefi Bahirji Naik’i Surat hakkında bilgi toplaması, haritalar bulması, zengin işadamlarının listesini yapması ve kaleler hakkında bilgi toplaması için gönderdi.
Shivaji Maharaj, 10 bin kişilik ordusuyla Surat’a doğru yola çıktı. Ancak yol üzerinde, Nashik ve Godavari yönünde gittikleri şekilde söylentiler yaydı. Ordusunun 6 bin kişilik bir bölümünü dikkatleri dağıtmak için Nasik’te bıraktı. 4 bin kişiyle Surat’a gitti. Maratha ordusu yola çıkarken, Ramnagar kralı da ganimetten pay alacağını düşünerek Shivajinin ordusuna katıldı. Toplamda, ordunun gücü 10 bin kişi oldu.
Surat’ın güvenliği için şehir çevresinde çamurdan basit bir duvar vardı. Şehir yöneticisi Inayat Khan’ın ailesinin güvenliği için zayıf bir ordu gücü ve bir kaleden başka bir şey yoktu.
Şehirde hazırlıklar
5 Ocak 1664’te, Maratha ordusunun Surat’ı yağmalayacağı haberi şehirde aniden yayıldı. Bazı işadamları Tapi nehri üzerinden giderek Surat’tan kaçtı. Başka bazı işadamları ise Inayat Khan’a rüşvet vererek onun kalesine sığındı.
İngiliz Doğu Hindistan Şirketi‘nin görevlisi George Oxenden bu haberi alınca, şirketinde ve evinde silah ve mühimmat depolayarak hazırlıklar yaptı. Şirketin çatısına 8-12 top yerleştirdi ve yüzden fazla silahlı adam topladı.
Şehrin işgali ve yağmalanması
6 Ocak’ta Maharaj ve adamları Burhanpur kapısına ulaştılar. Inayat Khan’a, istedikleri hazineleri verirlerse Marathalar’ın Surat şehrine saldırmayacağına dair bir mektup gönderdiler. Bunu duyan birkaç büyük iş adamı Shivajiye giderek istediklerini vermeyi kabul etti. Maharaj, taleplerini yerine getiren iş adamlarının, ailelerinin ve iş yerlerinin saldırıya ve soyguna uğramayacağına söz verdi.
Inayat Khan, Shivaji Maharaj’ı öldürmek için bir plan yapmaya karar verdi. Avukatını Maharaj’a göndererek hazineleri vermeye hazır olduklarını iletecekti. Avukat Maharaj ile yüz yüze görüşmek istedi. Shivaji ve avukat konuşurken, avukat aniden silahını çıkardı ve Maharaj’a ateş etmeye çalıştı. Korumalardan biri bıçağıyla avukatın elini kesti.
Bu haber Shivaji’nin ordusuna ulaştığında, askerler duruma çok öfkelendi ve Inayat Khan’ı öldürmeye ve tüm şehri yakmaya hazırlandı. Shivaji, çocuklara, kadınlara ve yaşlılara saldırmamalarını, ayrıca tapınaklara, camilere ve kiliselere zarar verilmemesini emretti.
Marathalar dört-beş gün boyunca şehri yağmaladılar. Ana hedefleri Virji isimli şehrin en zengini olan kişiyi bulmaktı. İngiliz kayıtlarına göre, Virjinin kişisel servetinin 8 milyon rupi olduğu tahmin ediliyordu, bu da o dönem için çok büyük bir rakamdı. 7 Ocak 1664’te Maratha askerleri Virji’nin konutunu ve depolarını yıktı ve büyük miktarda para ile inci, yakut, zümrüt ve elması ele geçirdi. Hollandalı bir görgü tanığı, Shivaji Maharaj’ın Virji’den “altı varil altın, para, inci, mücevher ve diğer değerli eşyalar” aldığını belirtir.
1660’larda Surat’ı ziyaret eden ve Virji ile dostluk kuran Fransız gezgin Jean de Thévenot da, Shivaji Maharaj’ın baskını sırasında Virji’nin uğradığı büyük maddi kayıplardan bahsetmiştir. Bu ganimetin sadece Virji’den alınan kısmının değerinin 50.000 sterlin olduğunu tahmin edilmektedir.
10 Ocak’ta Marathalar, Babür Komutanı Dilir Khan ve ordusunun şehri korumak için yola çıktığını öğrenince Surat’tan ayrıldı. Dilir Khan 17 Ocak’ta Surat’a ulaştı.
Babürlerin tepkisi
Shivaji elde ettiği bütün ganimeti Deccan’a taşıdı. Bu servet daha sonra Maratha Devleti’nin gelişmesi ve güçlendirilmesi için kullanıldı. Bu olay, Babür İmparatoru Alemgir’i çok öfkelendirdi. Shivaji – Alemgir mücadelesi bir kez daha alevlendi.
İngiliz Oxenden ve ekibi kendilerini başarıyla savundular, bu başarılı savunma nedeniyle Oxenden Alemgir’in minnettarlığını kazandı ve İngilizlere ticaret ayrıcalıklarının uzatılması sağlandı. Alemgir, İngilizlere bir yıl boyunca gümrük vergisi muafiyeti tanıdı.
Bu baskından sonra Surat Limanında ticaret eskisi kadar gelişmedi. Bunun sonucunda Babür İmparatorluğu’nun gelirleri azaldı. Olayın intikamını almak için Babür İmparatoru, deneyimli Rajput generali Jai Singh’i Maratha ordusu üzerine gönderdi.
Surat limanı günümüzde de ticari önemini korumaktadır. Şehirde elmas ticareti son derece gelişmiştir. Dünya elmaslarının büyük bölümü kesim, parlatma ve işlenme için Surat kentine gelir.
