Ganesh veya Ganesha, tombul, nazik, bilge, fil kafalı bir Hindu Tanrısıdır. Hinduizmin en popüler tanrılarından biridir.
Ganesh’in anlamı: “Ga” Buddhi’yi (akıl) ve “Na” ise Vidyana’yı (efendi) sembolize eder Ganesha böylece aklın ve bilgeliğin efendisi demektir. “Ganesh” bir anlamıyla “Gana’nın Efendisi” anlamına da gelir.
Fil kafası efsanesi
Ganesha’nın bir filin kafasına sahip olması olayı çeşitli şekillerde anlatılır. Bu hikayelerden en çok bilineni şöyledir: “Shiva’nın eşi Parvati, banyo yaparken oğlu Ganesh’i nöbet tutması için kapıya bırakmıştır. Shiva uzun bir yolculuktan sonra eve gelir, kapıdakinin oğlu olduğundan habersiz, onu bir erkek olarak görür, buna öfkelenir ve Ganesha’nın kafasını keser. Parvati durumu görünce kapıdakinin oğlu olduğunu söyler. Shiva, Parvati’nin acısını hafifletmek için, karşısına çıkacak ilk canlının kafasını kesip vücuduna bağlamaya söz verir. İlk olarak bir fil ile karşılaşınca onun kafasını Ganesh’inkinin yerine takar.”
Sembolleri
Hinduizmde Tanrıyı temsil eden başka bütün formlardaki gibi, Ganesha figürü de birçok anlam ve sembolizmle yüklüdür.
Tapınaklarda
Ganesha, bir tapınak ziyaretinde ilk karşılaşılan tanrıdır. Çünkü bütün Hindu tapınaklarının giriş kapısının üstünde bir Ganesh figürü bulunur.
Yazılarda
Ganesha, harflerin ve öğrenmenin koruyucusu olarak bilinir. O, kırık dişini kullanarak Mahabharata Destanı’nın bölümlerini yazan efsanevi katiptir. Ganesha, bu nedenle harflerin ve bilginin efendisi olarak da kabul edilir.
Bilgelikte
Hakkında anlatılan birçok hikayede olduğu gibi zekası ile örnek gösterilen Ganesh, Puranik dönemde, “Bilge Ganesha” olarak bilinirdi. Bu anlamda Ganesha kendi içinde var olan ilahi nitelikleri kendi kendine keşfedebilmenin sembolüdür.
Bolluk verici
Ganesha, bolluk ve şans getiren bir tanrı olması nedeniyle çok sevilir. Ganesha, herhangi bir yeni yere veya meskene yerleşilirken mekanın kutsanması amacıyla içeriye koyulan ilk semboldür.
Özellikleri
Ganesha genellikle kırmızı renkli olarak tasvir edilir. Göbeklidir ve bir dişi kırıktır. Dört kolu vardır. Bu kollarında Pasam denilen bir kement, bir fil üzengisi, bir çömlek pirinç ya da en sevdiği tatlı olan Laddu tutar. Ganesh’in tatlılara karşı olan iştahı efsanevidir.
Ganesha genellikle bir kement taşırken tasvir edilir. Kement üçlü bir silahtır. Bu silah ile 1-Kibir ve ego, 2-Maya – Dünyanın aldatıcı doğası, 3-Cehalet yakalanıp yok edilir. Hindu dini felsefesinde silahlar herhangi bir kan dökülmesine neden olmaktan çok egoyu yok etmek için kullanılan sembolik araçlar olarak görülür.
Ganesha’nın kocaman göbeğine genellikle bir kobra yılanı dolanmıştır. Kobra, Ganesh’in babası Tanrı Shiva ile ilişkilendirilir ve Ganesha’nın Shiva’nın oğlu olduğunu hatırlatır.
Ganesha figürleri genelde dört kolludur. Gene de bazı figürlerde altı, hatta sekiz kollu olarak da gösterilir. On dört kolu olan Ganesh sembolü bile vardır. Bu kollardan her birinde diğer koldakilerden farklı bir sembol taşınmaktadır. Tanrı Ganesh’in toplamda elli yedi sembolü vardır. Bazı hesaplamalara göre Ganesh’in 70 sembolü olduğu da söylenir.
Sıklıkla bir bacağının üzerine oturmuş olarak gösterilir. İkinci bacağı oturduğu yerden sarkıtılmış durumdadır. Adının önüne Hindu dininin saygı unvanı olan “Shree” veya “Sri” getirilir. Ganesha, korunma, hayatta kalma, üreme ve maddi refah içgüdüsünü temsil eden ilk çakra ile ilişkilidir.
Araçları
Tanrı Ganesha’nın aracı bir sıçan veya bir faredir. Fareler çoğu şeyi kemirmeye muktedirdir ve bu özelliği ile Ganesha’nın her engeli yok etme yeteneğini sembolize eder.
En eski Ganesha tasvirlerinde bir fare (kır faresi), bir başka enkarnasyonda bir aslan, Vikata olarak enkarnasyonunda bir tavus kuşu ve başka bir enkarnasyonunda ilahi yılan Shesha’yı kullanır. Ganesha, bu farklı enkarnasyonlarında araç olarak farklı hayvanlar kullanır. Kimisinde aslan veya tavus kuşu, başka enkarnasyonda ise at kullanır. Gajanana formunda ise bir fare kullanır.
Ganesha genellikle bir fareye, tarla faresine veya bir sıçana binerken veya ona eşlik ederken gösterilir. Fare 7. yüzyılda orta ve batı Hindistan’daki Ganesha heykellerinde ana araç olarak görünmeye başlamıştır. Sıçan figürü her zaman Ganesh’in ayaklarına yakın olarak yerleştirilir. Bir binek olarak ilk kez Matsya Purana’daki yazılı kaynaklarda görülmüştür.
Fare sembolü birkaç şekilde yorumlanır. Bir yorumu arzuların üstesinden gelmek ve daha az bencil olmayı istemek şeklindedir. Fare, aslında yıkıcıdır ve ekinler için bir tehdittir. Ganesha’yı farenin efendisi olarak göstermek, onun Engellerin Efendisi olma işlevini gösterir. Bir farenin en gizli yerlere girebilme yeteneğine sahip olması gibi Ganesha’yı da en gizli gönüllere girebilen bir sembol olarak görenler vardır.
Genellikle bir müzik aleti çalarken görüntülenir, zevklerini ve güzelliğini kutsayarak yaşamı onaylar.
Uygulamaları
Ganesha’ya dua etmeye gelen bir kişi, bir hindistan cevizini sert bir yere vurarak parçalamalıdır, böylece kendisinde var olan ve istenmeyen kötü huyları da parçalayıp yok etmiş olur.
Ganesha’ya aynı zamanda Ganapati, Krishna, Ermiş Parashurama, Naga (yılan tanrısı) gibi farklı avatarlar şeklinde de tapılır. Ayrıca savaşçı bir kral olarak ve zaman zaman Navratri festivalinin sembolü olan Dandiya çubuklarıyla oyuncu bir ruh hali içinde tasvir edilir.
Adanmışlarından bazıları Ganesha’yı Yüce tanrı olarak tanımlar ve onu “Ganapatya” olarak adlandırır.
Ganesha, tüm ilahilerin doğduğu ilk ses olan OM sesi ile ilişkilidir. Ganesha, Hindu Mantrası Om ile tanımlanır. Ganesha ile tanımlandığında, onun ilk sesi kişileştirdiği söylenmek istenir.
“Ey Lord Ganapati! Sen (Trimurti) Brahma, Vishnu ve Mahesha’sın. Sen Indra’sın. Sen ateş ve havasın. Sen güneş ve aysın. Sen Brahman’sın. Sen (üç dünya)sın. Sen Om’sun. Yani, Sen bunların hepsisin.”
Bazı adanmışlar Ganesha’nın bedeninin şekli ile Devanagari dilinde ve Tamil yazılarındaki Om’un şekli arasında benzerlikler görüyorlar.
İbadet şekli
“Aum Shri Ganeshaya Namah” (Ganesha’nın adını selamlayın) gibi mantralar herhangi bir işe (seyahate çıkmak, sınava girmek, bir iş ilişkisini yürütmek, bir iş görüşmesi yapmak, bir tören yapmak, bir araç satın almak) başlamadan önce tekrarlanarak O’nun lütfuna başvurulur.
Bu nedenle, tüm bhajan seansları “hayırlı başlangıçların tanrısı” Ganesha’ya yakarışla başlar. Ganapati Upanishad’ında yani Ganesha’ya adanmış bir Upanishad’taki en tanınmış mantralardan biri şöyledir:
“Om Gan Ganapataye Namah” (Kendimi sana teslim ediyorum, ev sahiplerinin Rabbi).
Ganapati’nin bir sembolünü bulundurmayan bir Hindu evi neredeyse yoktur. Tüm kastlar tarafından her yerde tapılır. Ganesha, mezhep dışı bir tanrıdır. Tüm mezheplerden Hindular, duaların, önemli taahhütlerin ve dini törenlerin öncesinde ona yakarırlar.
Dansçılar ve müzisyenler Bharatnatyam dansı gibi sanat performanslarına başlarken mutlaka Ganesha’ya dua eder.
Adanmışlar, Ganesha figürlerine Modaka gibi tatlıları ve Laddu adı verilen küçük tatlı toplarını sunar. Ganesha figürleri genellikle Modakapātra adı verilen bir kase şeker taşırken gösterilir. Ganesh’in kırmızı renkle özdeşleşmesi nedeniyle, kırmızı sandal ağacı ezmesi veya kırmızı çiçeklerle tapılır.
Ganesh Chaturti festivali
Ganesh’in annesi Tanrıça Parvati’nin doğum günü bu festivalde kutlanır. Vedalara göre Ganpati’nin annesi Ganesh Chaturthi gününde doğmuştur. Bu festival daha çok Maharashtra eyaletinde kutlanır. Maharashtra’nın en büyük festivalidir.
Ganesh Chaturthi gününden itibaren 10 gün boyunca evlerde Ganapati Murti’ye yönelik ibadetler ve ritüeller yapılır. Festival gününde, Ganesh’in kilden yapılma bir sembolü evlere ve halka açık yerlerdeki pandallar üzerine yerleştirilir. Vedik ilahiler, Hindu dini metinlerinden Mantralar, duaların okunur, Aarti ve Puja törenleri yapılır bu gün adanmışlar oruç tutar.
Şehir meydanlarındaki pandallardan Ganesh’in çok sevdiği Modaka, Laddu gibi tatlılar dağıtılır, Puja törenlerinden sonra prasad (kutsanmış yemek) dağıtılır. Festivalin onuncu gününde, Ganesh sembolleri müzikler ve grup ilahileri eşliğinde halka açık bir geçit töreninde taşınır ve nehir veya deniz gibi yakındaki bir suya batırılır.
Sadece Mumbai’de her yıl, yaklaşık 150 bin adet Ganesh heykelinin suya batırıldığı hesaplanmıştır. Daha sonra kil sembol çözülerek Ganesh heykeli suda serbest bırakılır. Böylece Ganesh’in Kailash Dağı’ndaki annesi Parvati ve babası Shiva’ya döndüğüne inanılır.
Festival özellikle Maharashtra ve Goa gibi eyaletlerde kutlanır. Hindistan’ın öteki yerlerinde kutlanan Ganesh Chaturti festivalleri daha sönük geçer.
Özellikle Mumbai kentinde denize 150 bin adet gibi büyük sayıda heykelin atılmasının önemli bir çevre sorunu yarattığı konusunda eleştiriler yapılmaktadır.
