Ganesh Buddhism ilişkisi

Hindu dininin en önemli tanrı figürlerinden birisi Shiva’nın oğlu Ganesh’tir. Bu tanrı o kadar yaygınlaşmıştır ki başka dinlerde de çeşitli biçimlerde ortaya çıkmıştır. Bu yazımızda Ganesh  Buddhism ilişkisini inceliyoruz. 

Ekteki metin Buddha Weekly isimli yayından derlenmiştir.

Ganesha ve Ganesha figürü tüm dünyada çok ilgi çekmiştir. Sadece dini alanda değil, gündelik hayatta bile Ganesh dövmeleri ve tişörtleri dünya çapında çok popüler olmuştur. 

Ganapati ve Vinayaka isimleriyle de bilinen Ganesha, Hindu tanrıları arasında en iyi bilinen ve en çok tapınılan tanrılardan biridir. Ancak, Ganesha’ya bağlılık sadece Hindularda değil, Jain dininde ve Budizm’de bile görülür. Birçok Mahayana Budisti için Ganesha önemli bir figürdür. O, dost canlısı bir “refah getiren”dir ve bir Dharma koruyucusu tanrıdır ayrıca bunlardan başka pek çok rol üstlenir. 

Ganapati’nin Çeşitli Formları

Hem Mahayana Budizminde hem de Tibet Budizminde Ganesha, “refahın koruyucusu” ve “engelleri kaldıran” rolündedir. Sakya ve Gelug geleneklerinde Ganesha; Vajrayogini ve Kurukulla ile birliktedir. Sakyapa geleneğinin On Üç Altın Dharmasında “kırmızı tanrı”dır. Diğer geleneklerde, Vinayaka olarak bilinen bir koruyucudur. Tantra hikayelerinden birinde Avalokiteshvara’nın, Ganesha’yı bir Dharma Koruyucusu olmaya ikna ettiği anlatılır. 

Bir sutrada Buddha Shakyamuni, öğrencilerine Ganesha’ya adaklar sunmalarını ve Buda, Dharma ve Sangha’ya sığındıktan sonra Ganesha Ganapati’nin öz mantrasını yedi kez okumalarını tavsiye eder. Bunun nedeni, uygulamada engellerin kaldırılmasını ve, meditasyonların farkındalıkların açığa çıkmasıyla sonuçlanmasını sağlamaktır. 

Thangka Foto: Tibet Thangka’sı. Burada tüm istekleri karşılayan mücevher olarak “On İki Kollu” Kırmızı Ganesha görülüyor. Thanka’lar geometrik şekiller içinde yer alan, Budist Sanat ürünü tablolardır. Ham ipek veya pamuk temelli kağıtlar üzerine elle işlenir.

Ganpati’nin popülaritesi evrenseldir

Ganesha neden bu kadar iyi tanınır? Çok sevimli, arkadaş canlısı, bilge ve çekici göründüğü için mi? Kafasının en popüler hayvanlardan biri olan fil olduğu için mi? Önümüze çıkan engelleri kaldırmakla ilişkili olması mı, yoksa “servet tanrısı” rolünü üstenmesi mi?

Budist öğretide bu soruya çeşitli cevaplar verilmiştir. Ganesha, Mahayana ve Vajrayana geleneklerinde çok popülerdir. Bazı Budist geleneklerinde Ganesha dünyevidir -ama yine de önemli engelleri kaldırıcıdır. Başka Mahayana geleneklerinde bir tanrı olarak görülür. Bazılarında Aydınlanmış bir Koruyucu rolündedir. Diğerlerinde ise, bir Bodhisattva olarak bilinir. Bir gelenekte, Ganesha’nın Dharma Koruyucusu olmasını isteyen Avalokiteshvara’dır. Ganesha daha sonra, büyük Padmasambhava’nın önünde Dharma’yı korumaya söz vermiştir.

Ganesha’nın Kökenleri

Ganesha erken Brahmanizm (Veda’lar) inancına aittir ve günümüz Hindu inancının hayati bir parçasıdır. Budizm’de Ganapati’den bahseden ve “Dharani” (mantra) içeren iki sutra vardır. İlk Sutrada Buda şöyle der:

“Keşiş ya da rahibe, soylu herhangi bir oğul ya da kız, mantraları yerine getirmek, üç mücevhere tapınmak, başka bir ülkeye seyahat etmek, kraliyet sarayına girmek ya da inzivaya çekilmek gibi herhangi bir işi üstlenen erkek ya da kız kardeş, Kutsanmış Buda’ya ibadet ettikten sonra, Arya Ganapati Hrdaya’yı yedi kez uygulasın: onun sayesinde tüm görevleri tamamlanır; buna hiç şüphe yoktur.”

Arya Mahā Gaṇapati Hṛdaya ibadeti : 

“Tüm çekişmelere, kavgalara, şiddete ve kıskançlığa sonsuza kadar son vermeli ve tamamen barış içinde olmalıdır. Her gün tam yedi kez pratik yapmak ve kurallara uymak sayesinde aydınlanma şansına kavuşulur. O, “İşitmenin Koruyucusu” (Shruti-Dhara) olacaktır. Vücudunda hiç bir önemli bir hastalık kalmayacak, zihnine Uyanış Zihni’nden başka hiçbir şey gelmeyecektir. Tekrar her dünyaya gelişinde tüm doğumları hatırlayacaktır.”

Kutsanmış olan (Budda) böyle konuştu. Bu sözleri tüm keşişler ve tüm katılanlar kabul ettikten sonra, tanrılar, insanlar, asuralar, garudalar ve Gandarvalarla birlikte dünya, Kutsanmış Olan’ın sözlerine sevindi. 

Sutra’nın sonunda, Ganapati’nin kendisi belirir ve bu Dharani’yi destekleyenleri koruyacağına ve onların dileklerini yerine getireceğine dair güvence verir. 

Budizm’de Ganesha, bazen Budizm’i korumaya adanmış dünyevi bir tanrı olarak görülür, ancak bazı Mahayana hikayelerinde o bir Bodhisattva’dır, bazı hikayelerde ise Avalokiteshvara’nın bir yansımasıdır.

Düşmanlıklarınızın, geleneklerinizin -dünyevi veya Aydınlanmış, tecelli etmiş veya ayrı kalmış koruyucu veya yol gösterici- ne olursa olsun, uygulamamızın önündeki engelleri kaldıran o’dur.

“…bir Lapis Lazuli taşından oluşmuş dağın yanında sekiz yapraklı kırmızı bir nilüfer vardır. Ortasında çeşitli mücevherleri dışarı savurarak atan mavi bir fare, kırmızı gövdeli, keskin beyaz dişleri ile üç göze sahip Shri Ganapati, kafasının tepesinde saçları bir demet halinde kırmızı ipek bir kurdele ile bir topuz halinde bağlanmış olarak durur. Sağ ellinde, bir balta, ok, kanca, vajra, kılıç ve mızrak tutmaktadır. Sol elinde havan tokmağı, yay, khatvanga, kanla dolu takke, insan etiyle dolu takke, mızrak ve sancakla birlikte bir kalkan tutar. Huzur veren sağ ve sol elleri vajra ve kalbe tutulan kanla dolu takke ile gösterilir. Çeşitli ipekler giymiş ve çeşitli mücevherlerle süslenmiş olan sol ayağı, titreyen kırmızı ışığın parlak ışınlarının ortasında dans edercesine uzatılmıştır.”

Ganapati’nin bu formu, üç güçlü ilah grubuna veya Sakya’nın ‘On Üç Altın Dharması’ adlı daha büyük bir kümeye dahil olan Üç Büyük Kırmızı Tanrıya aittir. 

Vinayaka Ganesha

Ganesha’nın İlahi Lila’sının (Kozmik Oyun) tantrik bir tanımı şöyledir. Ganesha’yı bir Dharma koruyucusu olmaya ikna etmeye kararlı olan Avalokiteshvara, kendisini Ganesha’nın bir görüntüsüne dönüştürerek onun tahtında oturur. Ganesha’nın eşi de dahil olmak üzere tüm saray halkı, bunun gerçek Ganesha olduğuna inanmaktadır. Geri döndüğünde, Ganesha, kendisini kendi tahtında görünce Avalokiteshvara’nın ihtişamı karşısında şaşkına döner ve Dharma’nın koruyucusu olmayı kabul eder.

Daha az ibadet, daha çok uygulama

Budistlere göre, tanrılara daha az “ibadet” ve daha çok “uygulama” yapılmalıdır. Örneğin Tantrik Budizm’de aydınlanmanın mükemmel formuna ulaşmak için sadece pratikler yapmak yeterlidir. Bu, adakların sunulmaması veya tanrıların onurlandırılmaması anlamına gelmez. Sunumlar ve secdeler, olumlu karmik izler bırakır ve erdemler geliştirmeye yardımcı olur. Ganesha uygulamalarının çoğu engellerin kaldırılmasını istemek için yapılır. Ganesha’ya adaklar daha sonra sunulur.

Ganesha önce gelir

Ganesha, bazı Budist (ve Hindu) geleneklerinde onurlandırılan ilk tanrıdır. Çünkü o “engelleri kaldıran” olarak bilinir. Ana uygulamaya geçmeden önce engellerin yok edilmesi sembolik olarak çok önemlidir.

Ganesha Pujası günlük sadhanalarda en başta uygulanır. Ganesha’nın genellikle tapınakların veya evlerin giriş kapısının üstünde bulunması da bu nedenledir. Ganesha, engelleri kaldırır ve bu anlamda bir koruyucudur.

Engelleri yok eder

Yoksulluk da büyük bir engel olduğundan -hayatta kalmak için mücadele edenlerin, Dharma’yı uygulamaya vakti kalmaz – Ganesha bunlara karşı bir “servet tanrısı” rolü üstlenir.

Ganesha tasvirlerinden bazıları, sıçanının ağzından düşen altın para ve mücevher figürü olan Jambhaladır. Jambhala bir firavun faresidir. Özellikle Kırmızı Jambala’nın aslında fil başlı Ganesha’dan başkası olmadığı düşünülür. 

Ganesha’nın biçimleri

– Guanyin’in dişi olduğu Çin Budizminin geleneksel bir kolunda, Ganesha onun eşidir.
– Shingon Budizminde Kankiten adıyla popülerdir.
– Japonya’da, refah ve mutluluk tanrısı olarak bilinen 250 bağımsız Ganesha tapınağı vardır.
– Dans eden Ganesha figürü olan Nrtta Ganapati, Tibet ve Nepal’de engellerin yok edicisi olarak bilinir.
– Tayland’da şans ve başarı tanrısı Phra Phikanet olarak anılır.
– Endonezya’da bilgelikle ilişkilendirilir.
– Tibet’te popüler bir tanrı olan Vinayaka’dır.
– Birçok “kırmızı” tanrıyla benzer olan Kırmızı Ganapati, Tibet Budizmindeki Padma ailesine (Avalokiteshvara, Hayagriva ve Amitabha) aittir. 

Hindistan’da, Ganesh muskaları çok popülerdir. Çin’deki ve Tayland’daki Budistler ile Tibet, Moğolistan ve Nepaldeki birçok tapınakta bu muskalar kullanılır. Çin Budizminde kötü “feng shui”si olan evler için kullanılan muskalar “kötüyü ortadan kaldıran”dır.

Ganesh Buddhism Özellikleri

Budizm’de Ganesha, keçeleşmiş saç bukleleri ve birçok kolu ve taşıdığı aletlerle fil suratlı, dans eden bir figürdür. Maha Rakta Ganapati formunda olduğu gibi, kırmızı renkte ve şiddet saçan bir karakterde olabilir. Bilgeliğin ve aydınlanmanın simgesi olarak üç göze de sahip olabilir. Mutluluğun ve sonsuzluğun sembolü olarak kanla dolu bir kapala taşıyabilir. Binek hayvanı olarak kullandığı “sıçan” figürü Hinduizmden gelmedir.

Maharakta Ganapati – Avalokiteshvara’nın yayılması

Ganapati formlarının belki de en egzotik olanı, kırmızı nilüfer üzerinde kırmızı tantrik alevlerle çevrili kırmızı formuyla bilinen Maharakta’dır. Bu form, Chakrasamvara Tantra öğretisiyle ilgilidir. 

Maharakta, kırmızı Kurukulla ve Takkiraja ile birlikte “Üç Büyük Kırmızı Tanrıya” bağlıdır.

Ganesha’ya Sunum

Budist Ganesh ve Hindu Ganesh figürleri arasında pek bir fark yoktur. Farklı tanrılar gibi görünebilirler, ancak son tahlilde Bir’dirler. Ganesh sembolik olarak “tatlı ikramları”, “tatlı kokuları” ve “tatlı çiçekleri” tercih eder. Çünkü Ganesh sadece “tatlı” ile ilişkilendirilir. İnzivaya çekilme gibi uygulamalarda, genellikle “üç beyaz” yiyecek sunulur: Yoğurt, Akide şekeri ve Süt.

Ganesh çiçek demetlerini sever. İnsanlığı sunduğu en önemli hediyesi mantralarıdır. Sunulan adak, Ganesh’in bir resminin veya heykelinin önüne yerleştirilir, ancak Tantrik Budizm’de bu, zihinsel olarak da yansıtılabilir. Ganesh için yapılacak pujalar veya sadhanalar, Budist ve Hindu geleneklerine göre farklılık gösterir. 

Bir Budist sadhana veya ritüelinin üç anahtarı şunlardır:

– Buda, Dharma ve Sangha’ya, Üç Mücevher’e sığınmak
– Bodhisattva yemini etmek
– Uygulamanın erdemini, tüm varlıkların yararına Aydınlanma amacına adamak.