Ekteki yazıyı Hindu bakış açısıyla hazırladık.
Hindistan coğrafyasında ortaya çıkmış iki din olan Budizm ve Hinduizm binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir. Hinduizm tarih olarak Budizmden daha eskidir. Hinduizm pek çok farklı tanrılar tarafından kurulmuşken Budizm tek bir kişi, -Siddhartha Gautama Buddha- tarafından kurulmuştur. Bugün bu iki din, Hıristiyanlık ve İslam’dan sonra dünyanın en büyük iki dinidir. Hinduların sayısı Budistlerin sayısının iki katından biraz daha fazladır. Hinduizm daha çok Hindistan’da yoğunlaşmıştır ve Hinduların büyük çoğunluğu Hindistan’da yaşar. Budizm ise Hindistan’da pek fazla gelişememiş, ancak başta Doğu Asya ve Güneydoğu Asya olmak üzere başka yerlere yayılmıştır.
Benzer ilkeler
Karma, Samskara, Dharma, Doğaüstü varlıklar ve Nirvana gibi temel ilkeler her iki dinde de geçerlidir.
Karma
Kelime anlamı “eylem” olan Karma, sebep-sonuç yasası aracılığıyla her eylemin gelecekte bir tepki şeklinde ortaya çıkacağını söyler. Kişi acı çekmeye neden olursa, gelecekte acı çekmeyi deneyimleyecektir. Kişi sevinç yaratırsa, gelecekte de sevinç yaşayacaktır.
Samskara
Karma, Samskara’ya yol açar. Samskara yaşam, ölüm ve yeniden doğuşun devam eden döngüsüdür. Samskara, acının kalıcı olarak sona ermesini ve sınırsız mutluluğun deneyimlenmesini sağlayacak olan “Aydınlanma”ya ulaşmayı vaadeder. Kişinin yaşamı boyunca “olumsuz samskara”lar biriktirmesi sonucunda bu Samskaralar ifade bulmak için bir sonraki bedeni kullanır. Böylece her bedende -her yaşamda- biriken Samskaralar sürekli yeniden doğuşu tetikler ve bu içinden çıkılamaz bir döngü haline gelir.
Dharma
Dharma, ahlaki düzen, doğal hukuk, görev, doğru ve etik davranış, kişinin evrendeki uygun rolü, kozmosun düzenleyici ilkesi gibi anlamları olan bir kavramdır. Hinduizm’de genellikle “Sanatana Dharma” olarak isimlendirilir. Budizm’de “Dhamma” veya “Buddha Dharma” olarak adlandırılır. Her iki inanış da Dharma’yı Dharmachakra veya Dharma Çarkı şeklinde sembolize eder. Bu sembol, Hindu veya Budist tapınaklarının duvarlarında çok görülür. Hatta, Hindistan ve Tayland gibi ulusların bayraklarına da Dharma Çakra işlenmiştir.
Nirvana
Her iki dinde de tüm ruhsal çabaların sonunda Nirvana denilen “Aydınlanma”ya ulaşılması vaad edilmiştir. Hinduizm’de buna Moksha veya bunun gibi birkaç başka eşanlamlı isim de verilmiştir.
Daha yüksek bir farkındalık geliştirmek ve Nirvana‘ya yaklaşmak için meditasyon yapılması şarttır. Meditasyon uygulamasına farkındalık geliştirme, zihinsel odaklanma egzersizleri, bağımlılıkları ve arzuları terk etme, nefesin gözlemlenmesi ve kontrolü, Yoga, Samadhi, mantralar, mudralar, etik davranışlar, öz disiplin, şiddetsizlik, ve vejetaryenlik gibi birçok ruhani uygulama da eşlik eder. Her iki din de sarhoş edici maddelerden kaçınmayı öğretir. Tüm bu uygulamaları gerçekleştiren kişi artık bir dini inanış içinde bulunmaktan çok bir yaşam biçimi sahibi olmuş gibidir.
Nirvana aşamasının nasıl oluştuğu konusunda iki dinin öğretilerinde farklı yaklaşımlar vardır.
Doğaüstü varlıklar
Budizm ve Hinduizm Brahmalar, Devalar, Asuralar, Pretalar, Nagalar, Yakşalar, vs. gibi pek çok Tanrı’nın ve başka doğaüstü ruhsal varlıkların mevcut olduğunu kabul eder. Her iki din de bu varlıkların Karma ve Samskara’ya tabi olduğunu ve insanların sonraki yaşamlarında Karma’larına bağlı olarak bunlardan herhangi biri olarak yeniden doğabileceğini söyler.
Ruhsal Festivaller
Her iki din de ruhani ve ahlaki kurallara katı bir şekilde uyulması, dini törenler, ritüel gösteriler, dualar, yürüyüş alayları, yerel tapınakların ziyaret ve tavaf edilmesi ve yiyecekler sunulması, Dharma üzerine konuşmaların dinlenmesi ve/veya eski kutsal metinlerin zikredilmesi ve meditasyon yapılmasını içeren birçok festivali kutlamaktadır.
Farklı yönler
Budizm ile Hinduizmin aralarındaki benzerlikler olduğu gibi farklılaşmalar da vardır. Bu farklılaşmalar belki de Budizmin Hindistan coğrafyasından ayrılmak zorunda kalması sonucunda ortaya çıkmıştır. Böylece Budizm, Orta Asya kökenli Tibet kültüründen ve Çin felsefesinden etkilenmiş ve Güneydoğu Asya Budizmi oluşmuştur.
Atman ideali
Ortodoks Hinduizm’in iki evrensel ilkesi Atman ve Brahman kavramlarıdır. Hindular her insanın Atman adı verilen bireysel bir ruhtan veya bir benlikten oluştuğunu kabul eder. Atman kalıcıdır, ölmez ve yok olmaz. Tekrar tekrar reenkarne olan ise Atman’dır. Atman, her yeniden doğuş ile farklı bir dış form (beden) alır. Budizm, bu görüşü reddeder. Budizm, benliğin gerçek dışı ve süreksiz olduğunu söyler. Tekrar tekrar doğan bir bilincin var olduğunu kabul etse de, Hinduizm’de olduğu gibi ebedi bir Atman fikrini kabul etmez.
Brahma ideali
Başka bir temel fark ise Brahma idealidir. Hinduizm’de Brahma, Evrensel Benlik, Kozmik Ruh veya Yüce Varlıktır. Brahma; Atman’ın, birçok Tanrı’nın ve var olan her şeyin kaynaklandığı yaşam gücüdür. Hinduizm; Ganesha, Shiva, Lakshmi, Vishnu, Parvati, Durga gibi kişilik kazanmış Tanrıları ve Tanrıçaları tanır. Sonuçta Ishwara adı verilen ve bu tanrıların tümünü içeren kişisel bir Tanrı kavramı oluşur.
Budizm (özellikle Tantrik Budizm) tanrılara yoğun bir şekilde tapınmayı çokça içermekle birlikte, bunu oldukça farklı bir şekilde kavramsallaştırır. Hindu Yoga pratiği Mokşa’ya (Nirvana’ya) ulaşmak için Atman ile Brahman’ın birleşmesini amaçlarken Budist Yoga uygulaması tanrıları ruhani bilgelik ve aydınlanmış bilincin yansımaları olarak görür. Bu durum popüler kültüre de girmiştir; Hindu tapınakları ve festivalleri ağırlıklı olarak ibadet, adanmışlık ve tanrı odaklı bir karaktere sahipken, Budist tapınakları ve festivalleri daha çok Buddha’ya ve keşişlere saygıya ve soyut ilkelere odaklanır.
Bununla birlikte, pek çok sıradan Budist de daha “Hindu tarzı” tapınak haclarına ve festivallerine katılır ve kutsanma için Deva’lara, Bodhisattva’lara ve benzerlerine dua eder. Bu, Sri Lanka gibi Budist toplumlarda daha yaygın bir normdur. Nepal gibi yerlerde ise Hinduizm ve Budizm tek ve aynı bir dine dönüşmüştür. Bu konu ile ilgili sitemizdeki Budizm ve Ganesha konulu yazılarda ayrıntılı bilgi bulabilirsiniz.
Buddha ideali
Budizm ve Hinduizm, Siddhartha Gautama Buddha’nın kim olduğu hakkındaki görüşlerinde farklılık gösterir. Pek çok Hindu Buddha’yı Vişnu’nun bir Avatarı olarak görür. Hindu kutsal kitaplarında bu açıkça yazılıdır. Hatta bazı Hindu tapınaklarında Buddha’ya Dharma’yı yeniden kurmak için yeryüzüne enkarne olmuş bir Avatar olarak tapılır.
Bu inanç Budizm’de yoktur. Buddha, Nirvana’ya ulaşmayı vaadeden bir ermiş figür olarak görülür, Vişnu’nun bir avatarı olduğu kabul edilmez.
